اهدای تخمک و اهدای جنین
اهداء تخمک
اهدای تخمک برای زنانی توصيه میشود که دارای رحم سالم با قابليت نگهداری جنين هستند اما تخمدان‌های ايشان تخمک مناسبی توليد نمی‌کند. اين روش درمانی برای خانمهايی که شرايط زير را دارند مناسب است:
-
دچار نارسايی زودرس تخمدان هستند يا در دوره پس از يائسگی قرار دارند.
-
دارای تخمدان‌های نابالغ هستند يا به طور مادرزادی تخمدان ندارند.
-
دچار بيماری‌های ژنتيکی جدی وابسته به جنس و اتوزومی هستند.
-
همچنين در مواردی که تخمدانها بر اثر معالجه سرطان (به سبب شيمی‌درمانی يا پرتو درمانی)، اندومتريوز يا عفونت لگنی، توانايی خود را در توليد تخمک سالم از دست می‌دهند.
لازم به ذکر است که در صورت ابتلای مادر به بيماری ژنتيکی، احتمال انتقال بيماری به کودک وجود دارد و در اينگونه موارد نيز می‌توان به منظور پيشگيری از ابتلای کودک، از تخمک اهدايی استفاده نمود.
اهداء تخمک شامل تهيه و جمع‌آوری تخمک از زن اهداءکننده، باروری آن در آزمايشگاه با اسپرم شوهر زوج نابارور و انتقال جنين‌های حاصل به رحم گيرنده (زوج نابارور) می‌باشد.
خانم اهداء کننده تخمک بايد دارای شرايط سنی خاصی باشد؛ ترجيحاً باروری وی قبلاً ثابت شده باشد و تيم درمانی با بررسی‌های لازم، از سلامت جسمی و روحی وی اطمينان حاصل کرده باشند. دليل وجود شرط سنی اهداء کننده تخمک اين است که زنان جوان به داروهای هورمونی تجويز شده در طول درمان پاسخ بهتری می‌دهند و تخمک‌های سالم و بيشتری دارند. همچنين امکان بروز اختلالات ژنتيکی، کمتر و درصد موفقيت بارداری آنها بيشتر است. پس از انتخاب خانم مناسب جهت اهداء تخمک ، اهداءکننده تخمک توسط داروهای تحريک تخمک‌گذاری آماده خواهد شد و تخمک‌ها با اسپرم شوهر زن نابارور لقاح داده خواهد شد و جنين حاصله به رحم خانم زوج نابارور انتقال داده خواهد شد.
اهداء جنين
اهداء جنین یا انتقال جنین به معنای انتقال جنین حاصل از تلقیح خارج رحمی (آزمایشگاهی) اسپرم و تخمک یک زن و مرد به درون رحم زنی غیر از زن صاحب تخمک است.
اهداء جنین در ایران
اهداء جنین در ایران به موجب قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نابارور (۲۹ تیر ۱۳۸۲ در مجلس شورای اسلامی) و آئین نامه اجرایی آن (۹ اسفند ۱۳۸۳ در هیئت دولت) به رسمیت شناخته شده و شرایط آن بیان شده است. این عمل می‌بایست در مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری صورت گرفته و از جنین‌های حداکثر ۵ روزه استفاده شود.
اهدا کنندگان می‌بایست زن و شوهر بوده و به طور داوطلبانه و این کار را انجام داده و دارای سلامت جسمی و روانی و ضریب هوشی مناسب باشند.
اهدا شوندگان نیز می‌بایست زوجی نابارور و ایرانی باشند که تقاضای مشترک خود را به دادگاه خانواده ارائه کرده و دین و مذهب آنان نیز با زوج اهداکننده یکسان باشد.
اهدای جنين در دو مورد انجام مي شود.
اول: در مواردي كه مشكل ناباروري مربوط به مرد است و مرد قادر به توليد اسپرم نيست و(نه در نمونه مایع منی و نه در بیوپسی بیضه ها) در این صورت با توجه به ممنوعيت استفاده ازاهدای اسپرم از نظر تعدادی از فقها، ناگزير بايد از اهدای جنين استفاده شود.
دوم: در بیمارانی که احتمال انتقال بیماری های ژنتیکی به نسل بعد وجود دارد شامل بیماری های ژنتیکی وابسته به جنس نظیر هموفیلی، دیستروفی عضلانی دوشن و یا ناهنجاری های مادرزادی که با اهدای جنین فابل برطرف شدن باشد.
منابع عمده جنین اهدایی عبارتند از:
1. زوج های ناباروری که طی سیکل درمانی میکرواینجکشن باردار شده اند و تعداد جنین های تشکیل شده بیشتر از تعداد جنین های انتقالی بوده و تمایلی به استفاده از جنین های منجمد خودشان ندارند
2. از اهدا تخمک و اسپرم یک زوج دیگری که مشکل نازایی ندارند و تمایل به اهدای جنین دارند.
مراحل درمانی:
مراحل اهداي جنين به اين ترتيب است كه زوجين بعد از مراجعه به مركز ناباروري و محرز شدن اين مسئله كه با هيچ كدام از روش هاي درمان ناباروري امكان درمانشان وجود ندارد ,نامه اي براي دادگاه خانواده و پزشكي قانوني برای احراز صلاحیت اخلاقی و جسمی و اجتماعی دريافت مي كنند. زوجین پس از صدور مجوز و موافقت حقوقی می تواننددر سیکل درمانی قرار بگیرند.
زنی که می خواهد جنین اهدائی را دریافت نماید باید مراحلی را برای اماده سازی اندومتر داشته باشد
روز 21سیکل قاعدگی امپولی (اگونیست GnRH)به ایشان تجویز میشود که باید روزانه ومرتب به صورت زیر جلدی تزریق نماید.
از روز 2-3 قاعدگی قرصهایی (استرادیول )که موجب رشد اندومتر میشود به او تجویز میگردد.
زمانی که ضخامت اندومتر به اندازه مطلوب برسد 2-3 روز قبل از انتقال جنین امپول پروژسترون روزانه برای اماده سازی اندومتر جهت کاشت جنین به فرد تجویز مشود.
روز انتقال جنین یک اسپکولوم درون واژن قرار داده میشود تا دهانه رحم جلو دید قرار بگیرد .
جنين به وسيله يك كاتتر به درون رحم انتقال داده می شود و تا دو ساعت پس از عمل انتقال جنين بيمار می تواند مرخص شود.
توصيه مي شود طي 3 الي 4 روز بعد از عمل فعاليت هاي شديد كه منجر به خستگي مفرط مي شود نداشته باشد. بديهي است آرامش روحي و رواني و پرهيز از شرايط پراضطراب مي تواند در موفقيت عمل مؤثر باشد. معمولا" 10 الي 12 روز بعد از انتقال جنين بيمار به آزمايشگاه هورموني مراجعه مي كند تا مقدار BHCG خون اندازه گيري شود. افزايش اين هورمون اولين نشانه حاملگي می باشدر به داخل رحم منتقل مي شود.
اجاره رحم
در پاره اي موارد، زوجين از نظر تخمك و اسپرم و تشكيل جنين مشكلي ندارند، اما به چند علت ممكن است جنين نتواند در رحم مادر مراحل رشد و تكامل خود را طي كند:
در اين صورت جنين را به رحم زن بيگانه اي وارد مي كنند و آن زن جنين را در رحم خود نگهداري مي كند و پس از وضع حمل كودك را به پدر و مادرش برمي گرداند.
اين كار به لحاظ شرعي و قانوني هيچ مشكلي ندارد و در كشور ما هم از اين روش استفاده مي شود. زوجين مي توانند خود، فردي كه داوطلب ارائه رحم جايگزين است را به مركز درمان ناباروري معرفي كنند و يا از مركز در اين زمينه كمك بگيرند.
با توجه به اينكه فرد ارائه دهنده رحم جايگزين در طول مدت بارداري متحمل رنج و مشقت مي شود پرداخت اجرت از سوي زوجين به اين فرد طبق عرف مقبول است. از نظر شرعي نيز چنين زني به خاطر اينكه با جنين رابطه خوني برقرار كرده است حكم مادر رضاعي طفل را پيدا مي كند و طبق قانون، مشمول ارث و حق و حقوق مادر و كودك واقعي نمي شوند
مواردی که می توان از رحم اجاره ای استفاده کرد:
1) رحم قدرت نگهداري جنين را ندارد و جنين را سقط مي كند.
2) بارداري براي جان زن به علت يك بيماري طبي ديگر خطرناك است.
3) زن به طور مادرزادي فاقد رحم و يا داراي يك رحم بسيار كوچك است.
4) رحم زن به علت دستكاري هاي پزشكي نظير كورتاژ خشن و غيراصولي و يا به علت عفونت هايي نظير بيماري سل دچار چسبندگي شده است.
