همه چيز درباره يائسگي

تعریف

یائسگی به معنای ختم دوران قاعدگی و باروری است. یائسگی در طی مدت 12 ماه پس از آخرین قاعدگی شما ایجاد می شود و یک روند بیولوژیک طبیعی بدن محسوب می گردد و نه یک مشکل بالینی.

هر چند علایم و نشانه های فیزیکی و جسمانی ناشی از یائسگی می توانند خواب تان را مختل نموده و انرژی تان را تحلیل ببرند و در نهایت به صورت غیر مستقیم احساس ناراحتی و اندوه را در شما تقویت نماید ولی این یک روند طبیعی زندگی است که شما می توانید با رعایت توصیه هایی، از عوارض آن بکاهید.

تغییرات هورمونی در دوران یائسگی منجر به ظهور علایم بالینی یائسگی می گردد ولی عقاید غلطی وجود دارند مبنی بر این که تحول دوران یائسگی را عامل تغییرات احساسی فرد می پندارند.

اول از همه باید بدانید که یائسگی به هیچ وجه بدین معنا نیست که پایان زندگی نزدیک شده است چرا که هنوز نیمی از زندگی شما باقی مانده است.

ثانیا یائسگی حس زنانه و جنسی شما را خاموش نخواهد کرد. در حقیقت شما ممکن است یکی از هزاران خانمی گردید که نگرانی هایش در مورد بارداری و قاعدگی به پایان رسیده است.

از همه مهم تر این که یائسگی یک بیماری محسوب نمی شود و اگر علایم شدیدتر یائسگی را دارید نباید از معالجه و بهبود آن ناراحت و بیزار باشید و نباید به یائسگی به چشم یک مشکل یا بیماری نگاه کنید.

معالجات بسیاری برای تخفیف علایم ناراحت کننده ی دوران یائسگی وجود دارند و این معالجات از ایجاد سازگاری هایی در الگوی زندگی تا درمان هورمونی گسترش یافته اند.

یائسگی به هیچ وجه بدین معنا نیست که پایان زندگی نزدیک شده است چرا که هنوز نیمی از زندگی شما باقی مانده است.

علائم

اساسا تا زمانی که یک سال از آخرین قاعدگی شما سپری نشده باشد نباید خود را یائسه فرض کنید. سن میانگین یائسگی 50 تا 51 سال می باشد.

علایم و نشانه های قاعدگی که ممکن است قبل از گذشت یک سال از آخرین قاعدگی تان ظهور نمایند، عبارت هستند از:

* قاعدگی های نامنظم

* کاهش باروری

* خشکی واژن

* احساس گرما( گر گرفتن)

* اختلال خواب

* تغییرات روحی - روانی

* افزایش چربی شکمی

* نازک شدن موها

* کاهش تورم سینه ها

مراحل

از آن جا که تحولات یائسگی در طی ماه ها و سال ها حادث می شود، یائسگی را می توان به طور کلی به مراحل زیر تقسیم نمود:

قبل از یائسگی

این مرحله زمانی است که شما علایم و نشانه های یائسگی را تجربه می نمایید حتی اگر هنوز قاعدگی ها را داشته باشید. افزایش و کاهش سطوح هورمون های بدن تان غیر یکنواخت و نامنظم است و لذا ممکن است گر گرفتگی و دیگر علایم را داشته باشید.

مرحله قبل از یائسگی ممکن است برای 4 تا 5 سال و یا بیشتر به طول انجامد. باید توجه داشته باشید که در طی این دوره نیز ممکن است بتوانید باردار شوید؛ اگر چه بعید است.

اهمیت مرحله قبل از یائسگی آن است که خیلی از اختلالات پس از یائسگی از آن زمان شروع می گردند و شما می توانید از بروز آن پیشگیری نمایید.

پس از یائسگی

وقتی که 12 ماه از آخرین قاعدگی شما گذشت یائسه محسوب می گردید. تخمدان های شما استروژن بسیار کمتری تولید می کند و دیگر پروژسترون تولید نمی کنند و تخمک نیز، آزاد نمی نماید. سال های پس از وقوع یائسگی را مرحله پس از یائسگی می نامند.

عوارض

بسیاری از عوارض بالینی می توانند پس از یائسگی توسعه یابند از جمله:

بیماری قلبی عروقی

وقتی سطوح استروژن بدن تان کاهش می یابد خطر بیماری قلبی عروقی در شما افزایش می یابد. به طوری که به تدریج شیوع بیماری قلبی منجر به مرگ زنان، همانند مردان می گردد.

می توانید از اقدامات بسیاری برای کاهش خطر بیماری قلبی کمک بگیرید از جمله اقدامات کاهش دهنده ی ابتلا به بیماری قلبی عبارت هستند از: ترک سیگار در صورت مصرف آن، کاهش و کنترل فشار خون بالا، اجرای منظم تمرینات بدنی و فعالیت های بدنی هوازی و یا پیروی از یک رژیم غذایی سالم حاوی چربی اشباع کم و مقادیر فراوان از غلات کامل و سبزی ها و میوه ها.

استئو پروز (پوکی استخوان)

در طی چند سال اول پس از یائسگی ممکن است با یک نسبت سریعی تراکم توده استخوانی شما کاهش یابد که این امر شما را در خطر ابتلاء به پوکی استخوان قرار می دهد. پوکی استخوان موجب ضعیف و نازک شدن استخوان ها می گردد و منجر به افزایش خطر شکستگی استخوان می گردد.

زنان بالغ در دوران پس از یائسگی به ویژه مستعد شکستگی استخوان های: لگن، مچ و ستون فقرات هستند. به همین علت دریافت مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D در این دوران اهمیت بسیاری دارد( در حدود 1200 تا 1500 میلی گرم کلسیم در روز و  800 واحد بین المللی ویتامین D در روز).

انجام فعالیت بدنی منظم نیز در عدم پیشرفت پوکی استخوان اهمیت دارد. تمرینات بدنی قدرتی و تقویت کننده مانند پیاده روی و دویدن آهسته به ویژه برای تقویت استخوان های شما مفید هستند. البته لازم به ذکر است که تقویت ذخیره استخوانی از سنین نوجوانی و جوانی ضروری می باشد و در این سنین شما تنها از عدم پیشرفت پوکی استخوان می توانید پیشگیری نمایید.

بی اختیاری یا عدم کنترل ادرار

به موازات این که بافت های واژن و رحم شما خاصیت ارتجاعی خود را از دست دهند ممکن است که در خود یک سری مشکلات ادراری به صورت سوزش ادرار و نیز تکرر ادرار را تجربه نمایید. اغلب پس از این مراحل یک دفع ادرار نا خواسته رخ می دهد این حالت، بی ‌اختیاری ادراری همراه با فوریت (Urge) نامیده می شود که بیمار به محض احساس ادرار دچار ریزش ادرار می‌ شود و قادر به کنترل ادرار تا رسیدن به دستشویی نیست و یا ممکن است دچار دفع بی اختیار ادرار به هنگام سرفه کردن، خندیدن و یا بالا رفتن از جایی(بی اختیاری ادراری استرسی) گردد.

افزایش وزن

بسیاری از زنان در طی انتقال به دوران یائسگی دچار افزایش وزن می گردند. کم نیستند خانم هایی که می گویند مانند همیشه غذا می خورند ولی وزن شان روز به روز افزایش می یابد. اولین نکته آن است که باید در این دوران کمتر غذا بخورید( شاید نیاز باشد روزانه به میزان 200 تا 400 کیلوکالری کمتر غذا بخورید) و فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید تا بتوانید وزن فعلی خود را حفظ نمایید.

لازم به ذکر است که تغییرات هورمونی در این دوران می تواند 3 تا 4 کیلو افزایش وزن را برای شما توجیه نماید ولی بیشتر افزایش وزن در این دوران، مربوط به عدم تحرک و تغییر شیوه های زندگی متناسب با این سنین می باشد.

علت

علل یائسگی عبارت هستند از:

* کاهش طبیعی هورمون های تولید مثل و باروری:

به موازات این که شما به سنین پس از 30 سالگی می رسید، به تدریج تخمدان های شما شروع به کاهش تولید هورمون های تنظیم کننده ی قاعدگی(یعنی استروژن و پروژسترون) می کنند و با گذشت زمان، تخمک های کمتری در هر ماه در تخمدان های شما به بلوغ می رسند و تخمک گذاری کمتری مورد انتظار است. علاوه بر این، افزایش هورمون پروژسترون پس از تخمک گذاری به میزان قابل توجهی کاهش می یابد( پروژسترون هورمونی است که بدن تان را برای بارداری آماده می سازد). به علت اثرات هورمونی مذکور توانایی باروری شما کاهش می یابد، این تغییرات هورمونی در سنین 40 سالگی و پس از آن بیشتر نمود می یابند. دوره های قاعدگی شما ممکن است طولانی تر و یا کوتاه تر، سنگین تر یا سبک تر گردد و نیز تکرر قاعدگی ها ممکن است افزایش یا کاهش یابد تا این که سرانجام تخمدان های تان تولید تخمک را متوقف کنند و دیگر عادت ماهیانه نداشته باشید. اگر چه غیر معمول است ولی احتمال دارد که شما هر ماه درست سر موعد مقرر مانند ماه گذشته قاعدگی داشته باشید، ولی به احتمال بیشتر برخی بی نظمی ها را در قاعدگی های تان خواهید داشت.

* عمل جراحی هیسترکتومی یا خارج کردن رحم:

در عمل هیسترکتومی، رحم شما برداشته می شود ولی تخمدان های تان برداشته نمی شود و این عمل غالبا سبب یائسگی نمی گردد اگر چه برای مدت طولانی قاعدگی نخواهید داشت ولی تخمدان های تان همچنان تخمک ها را رها کرده و استروژن و پروژسترون تولید می نمایند.  ولی در یک عمل جراحی دیگر که در آن هر دو مورد رحم و تخمدان های شما در آورده می شود(عمل هیسترکتومی کامل به همراه برداشت تخمدان های هر دو طرف) می تواند بدون سپری کردن هیچ مرحله انتقال و تغییر، موجب یائسگی گردد. قاعدگی های شما یک باره متوقف خواهد شد و محتمل است که احساس گر گرفتگی و دیگر علایم و نشانه های یائسگی را پس از عمل جراحی داشته باشید.

* شیمی درمانی و پرتو درمانی:

این درمان های بیماری سرطان می توانند محرکی برای یائسگی باشند و موجب ظهور علایمی نظیر  گر گرفتگی در طی دوره های درمان و یا در طی مدت 3 تا 6 ماه گردند.

* عدم کفایت اولیه تخمدان:

در حدود 1 درصد از زنان قبل از سن 40 سالگی، یائسگی را تجربه می کنند و یائسگی ممکن است به دلیل عدم کفایت اولیه تخمدان ایجاد می شود(حالتی که تخمدان های شما در تولید مقادیر طبیعی از هورمون های باروری ناتوان باشد) که این عارضه از عوامل ژنتیکی و یا بیماری اتوایمیون ناشی می شوند. لازم به ذکر است که اغلب نمی توان دلیل قطعی نارسایی  زودرس تخمدان را دریافت.

کاهش اثرات یائسگی

خوشبختانه بسیاری از علائم و نشانه های همراه با یائسگی موقتی و گذرا هستند.

اقدامات زیر به کاهش و یا جلوگیری از اثرات نامطلوب یائسگی کمک می نمایند:

* کنترل احساس گرما(گر گرفتگی):

اگر دچار گر گرفتگی هستید، به طور منظم ورزش و فعالیت بدنی داشته باشید، سعی کنید مواردی را که گر گرفتگی شما را تشدید می کند بشناسید. در خیلی از زنان برخی موارد از جمله: مصرف نوشیدنی های داغ، غذاهای ادویه دار، الکل، آب و هوای گرم و حتی اتاق گرم، گر گرفتگی را تشدید می کند.

* کاهش ناراحتی های واژن:

برای خشکی واژن و ناراحتی در آن منطقه، از نرم کننده های حلال در آب واژن مانندKY jelly ، مرطوب کننده ها مانند Replens و Vagisil یا استروژن واژنی استفاده کنید.

* بهینه سازی خواب:

در صورتی که مشکل خواب دارید از مصرف نوشابه های کافئین دار و ورزش و فعالیت بدنی قبل از خواب اجتناب نمایید، همچنین بهره گیری از تکنیک ها و تمرینات تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق، شل کردن ماهیچه ای پیش رونده، می توانند سودمند باشند. می توانید برخی  کتاب ها و یا نوارها یا سی دی هایی در مورد انواع تمرینات مختلف آرام کننده و شل کردن ماهیچه ای تهیه کرده و از آن ها استفاده نمایید.


اگر احساس گرگرفتگی خواب شما را مختل می کند پس ممکن است نیاز باشد تا قبل از این که بتوانید استراحت کافی داشته باشید راه حلی برای مدیریت و تسکین گرگرفتگی ها بیابید.

* توانایی بخشیدن به ناحیه کف لگن:

تمرینات تقویت کننده ماهیچه های کف لگن موسوم به تمریناتKegel ، می تواند برخی از انواع بی اختیاری های ادراری را بهبود بخشد.

* تغذیه صحیح: 

یک رژیم غذایی متعادل باید شامل یک طیف متنوع از: میوه جات، سبزیجات و غلات کامل باشد و از طرف دیگر باید مصرف چربی های اشباع، روغن ها و قند ها محدود گردد و نیز می بایست روزانه 1500 میلی گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد بین المللی ویتامین D دریافت گردد. در صورت نیاز داشتن، از پزشک معالج خود در مورد مکمل هایی که حاوی مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D هستند سئوال کنید.

* ترک سیگار:

سیگار کشیدن خطر بیماری های قلبی، سکته، سرطان و تعدادی از مشکلات سلامتی را افزایش می دهد. همچنین موجب افزایش گر گرفتگی و یائسگی زودرس می شود. باید توجه داشته باشید که هیچ وقت برای بهره مندی از فواید ترک سیگار دیر نیست.

* فعالیت بدنی منظم:

اجرای حداقل 30 دقیقه  فعالیت بدنی و ورزش ملایم در اغلب روزها، شما را از بیماری های قلبی، دیابت، پوکی استخوان و دیگر بیماری های مرتبط با افزایش سن محافظت می نماید. انجام ورزش های شدیدتر برای مدت  زمان های طولانی تر فواید بیشتری را دارا است و به ویژه اگر در حال تلاش برای کاهش وزن باشید افزایش فعالیت بدنی اهمیت دارد. همچنین ورزش استرس را کاهش می دهد.

* از تمرینات یوگا بهره ببرید:

مطالعات مقدماتی نشان می دهند که یوگا به عنوان نوعی ورزش که شامل تنفس های کنترل شده و ژست های مناسب است، ممکن است در کاهش گرگرفتگی زنان در دوره پیش از یائسگی مفید باشد. کلاس های یوگا اغلب در برخی باشگاه ها و مراکز برگزار می شوند. می توانید در یک کلاس یوگا ثبت نام کنید تا فرا بگیرید که چگونه از ژست ها و حالت های یوگا و تنفس صحیح بهره مند گردید.

* داشتن یک الگوی منظم برای ویزیت شدن و چک شدن:

با پزشک خود در مورد وقت ماموگرافی، آزمایش پاپ اسمیر، آزمایش چربی خون(کلسترول و تری گلیسرید) و دیگر تست های غربالگری مشورت کنید

زمان مراجعه به پزشک

مراجعه به پزشک در طی سال هایی که به یائسگی منتهی می شوند(دوره پیش از یائسگی) اهمیت دارد و نیز در سال های پس از یائسگی نیز باید به منظور انجام اقدامات پیشگیرانه و محافظت از سلامت و مراقبت از شرایط بالینی که به همراه افزایش سن ممکن است حادث شوند، تحت نظر پزشک باشید.

اگر یک قاعدگی را نداشتید اما مطمئن هم نیستید که نقطه شروع یائسگی شما هست و یا خیر، ممکن است لازم باشد برای بررسی این که آیا باردار شده اید و یا خیر، به پزشک معالج مراجعه کنید. پزشک معالج یک تاریخچه ی بالینی از شما می گیرد و یک معاینه بالینی از شما انجام می دهد و اگر لازم باشد یک آزمایش بارداری را تجویز می نماید. اگر پس از یائسگی دچار خون ریزی گشتید باید همواره به دنبال توصیه های پزشکی بروید و موضوع را پیگیری نمایید چرا که اگر مشکلی برای شما باشد و در مراحل اولیه تشخیص داده شود موفقیت در درمان آن به مراتب بهتر از حالتی خواهد بود که شما آن را نادیده بگیرید.