آندومتریوز

 اصولا این بیماری چگونه بیماری است. شیوه های تشخیص آن چگونه است، و بیشتر در چه سنی رخ می دهد.

شاید برایتان عجیب باشد اما خانم‌هايی هستند که دردهای دوره ماهانه‌شان از روز دوم و سوم بیشتر شده و حتی تا بعد از اتمام قاعدگی نیز رفع نمی‌شود! حتی بدتر از آن در هر سیکل این درد بیشتر از ماه قبل می‌شود و همیشه لکه بینی دارند. در این موارد باید به بیماری «اندومتریوز» مشکوک شد و تست‌های لازم را انجام داد و اگر تشخیص تایید شد هرچه سریع‌تر درمان را آغاز کرد زیرا این بیماری می‌تواند منجر به خونریزی‌های شدید و نازایی شود. وقتی بافت رحم به داخل رحم اکتفا نمی‌کن کاشته شدن بافت رحم در قسمتی غیر از جدار داخلی رحم را «اندومتریوز» می‌گویند. بافت داخل رحم «آندومتر» نام دارد و این بافت ممکن است به دلایل مختلفی در مکان‌هایی به غیر از رحم کاشته شود. برای مثال اگر هنگام دوره ماهانه خون به جای اینکه خارج شود، از لوله‌ها به داخل حفره شکمی بریزد ممکن است منجر به اندومتریوز شود.

 عوامل ارثی نیز می‌توانند باعث شوند از ابتدای تولد بافت آندومتر در جایی خارج از حفره آندومتر برای مثال داخل شکم، تخمدان و گاهی حتی در روده، زانو و ریه کاشته شود. همچنین تغییرات بعدی سلول‌ها نیز ممکن است باعث شود این سلول‌ها تبدیل به بافت لایه پوشاننده داخلی رحم شوند البته به تازگی آلودگی هوا نیز یکی از عوامل افزایش وقوع این بیماری در خانم‌ها ذکر شده است. معمولا مقدار کمی از خون دوره ماهانه به داخل شکم برمی‌گردد اما اگر راه خروجی بسته شده باشد، یعنی راهی که خون باید از طریق آن از رحم به طرف واژن و به بیرون بیاید به علتی دچار اختلال باشد این می‌تواند باعث برگشت خون بیشتر و اندومتریوز شود.

برای مثال ممکن است در سوراخ داخلی یا خارجی دهانه رحم تنگی وجود داشته باشد یا چسبندگی یا ناهنجاری‌های رحمی از جمله رحم‌های دوشاخ، سپتوم دار، تک شاخ و… یا در قسمت دهانه خروجی ناهنجاری مطرح باشد. تمام این عوامل می‌توانند باعث شوند خون به داخل شکم برگردد.

    البته یکی از دلایل کمتر شایع آن نیز پرده بکارت است که در این حالت باقی ماندن خون در واژن و داخل رحم می‌تواند منجر به اندومتریوز شود.

  راه‌هاي تشخيص:

  تنها راه تشخیص قطعی اندومتریوز انجام لاپاراسکوپی و دیدن حفره شکم است. البته این کار معمولا در مرحله اول انجام نمی‌شود چون به هرحال نوعی عمل جراحی محسوب می‌شود. اما اگر در تشخیص بیماری واقعا به مشکل بربخوریم این کار را انجام می‌دهیم.

علاوه بر این، یکی از راه‌های جدیدی که بسیار کمک‌کننده بوده است. استفاده از ام‌آر‌آي و انجام تستی به نام 125CA است.

این تست تا حد زیادی به تشخیص اندومتریوز کمک می‌کند، زیرا مارکرها معمولا در این افراد افزایش پیدا می‌کنند. مواردی بوده است که بيمار فکر می‌کرده بواسیر یا هموروئید دارد و به دنبال درمان آن بوده است. اما پزشک در معاینه و سونوگرافی «اندورکتال» متوجه نقاط آبی رنگ و قهوه‌ای رنگی شده است که از آنها خون دفع می‌شود بدون اینکه در آن قسمت واریس مهمی وجود داشته باشد.

بواسیر در حقیقت واریس وریدهای ناحیه روده است اما این نقاط تکی هستند و دورشان عروق خاصی نیست و با این حال خونریزی می‌کنند. اندومتریوز می‌تواند به‌راحتی با بواسیر اشتباه گرفته شود.

  قاعدگی های خیلی دردناک و لکه بینی دارید؟

علائم بیماری اندومتریوز متعدد و غیراختصاصی هستند. یکی از شایع‌ترین علائم آن دردهای هنگام دوره ماهانه است که در روزهای سوم و چهارم معمولا بدتر می‌شود، درست برعکس افراد عادی که دردهایشان روز اول و دوم بیشتر است.

حتی بعد از اتمام دوره ماهانه نیز مدت زیادی طول می‌کشد تا این درد کاملا از بین برود. متاسفانه درد هنگام دوره ماهانه با گذشت زمان بدتر می‌شود، یعنی هرماه بيمار احساس می‌کند از ماه قبل بدتر شده است چون نقاط اندومتریوز هربار خونریزی بیشتری خواهند داشت و درد شدیدتر می‌شود.

البته حتما دلیلی ندارد خونریزی نیز به همراه درد بیشتر از 7 روز طول بکشد اما متاسفانه یکی از علائم این افراد لکه بینی است که ممکن است بیش از 7 روز هم مشاهده شود.

گاهی اوقات این بیماری با کیست‌های داخل تخمدان همراه است که این کیست‌ها نیز باعث درد شدید هنگام دوره ماهانه می‌شوند. در این افراد اگر سونوگرافی انجام دهیم کیست‌هایی را در تخمدان می‌بینیم که داخل‌شان خون است.

  این کیست‌ها «کیست شکلاتی» نام دارند و به راحتی مشخص می‌شوند. از دیگر علائم اندومتریوز می‌توان به درد هنگام نزدیکی و لکه بینی بین دو عادت ماهانه اشاره كرد. علاوه براین، گاهی اوقات در معاینه پشت رحم یا کلدوساک خلفی، بیمار دردهایی را احساس می‌کند که این دردها نیز به دلیل نقاط اندومتریوز در پشت رحم ایجاد می‌شوند.

خانم های مسن نگران نباشند

اندومتریوز امروزه دیگر در سن و سال خاصی اتفاق نمی‌افتد. این بیماری معمولا در افراد بالای 25 تا 30 سال ایجاد می‌شود اما هم‌اکنون بيمارهاي 17، 18 و 19 ساله نیز داریم. برخی افراد معتقدند، هرقدر قاعدگی فرد در سن پایین تری شروع شود در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری وجود دارد اما اندومتریوز با این موضوع ارتباط زیادی ندارد و بیشتر به نژاد فرد، آلودگی هوا و عواملی که مانع خروج خون می‌شوند ارتباط دارد.

وزن مناسب، رژیم غذایی سالم و ورزش همگی در ایجاد این بیماری موثر هستند. باید بدانید از لحاظ تئوریکی، احتمال وقوع این بیماری بعد از یائسگی وجود ندارد زیرا دیگر هورمونی وجود ندارد و عادت ماهانه‌اي اتفاق نمی‌افتد.

درمان مجردها و متاهل‌ها متفاوت است؟

درمان این بیماری بستگی دارد به اینکه آیا بيمار می‌خواهد باردار شود یا خیر. اگر بیمار ازدواج نکرده باشد و هنوز تمایل به باروری نداشته باشد معمولا از درمان‌های نگهدارنده یعنی درمان‌های دارویی استفاده می‌شود تا بیمار اعمال جراحی کمتری را متحمل شود.

برای مثال می‌توان به صورت مداوم از قرص‌های ضدبارداری استفاده كرد. به این ترتیب که بيمار قرص‌ها را 6 ماه می‌خورد و يك ماه استراحت می‌کند.

در این 6 ماه قرص‌ها اکثرا باید به طور پشت‌سر هم خورده شود یعنی هر جعبه قرصی که تمام می‌شود جعبه بعدی باید بلافاصله شروع شود تا دوره ماهانه اتفاق نیفتد و نقاط اندومتریوز خونریزی نداشته باشند.

امروزه قرصهای جدیدی به نام ویسان که به زودی به ایران هم خواهد امد و در درمان اندومتریوز بسیار موثر است پیشنهاد می شود .مرحله بعدی استفاده از آمپول‌های «دکاپپتیل» یا «دیفرلین» است که این آمپول‌ها 28 روز یک بار تزریق می‌شوند و باعث یائسگی دارویی یا یائسگی کاذب می‌شوند. به این ترتیب بيمار عادت ماهانه نمی‌شود و خونریزی و درد نخواهد داشت.

اما متاسفانه همه این داروها، چه قرص‌های ضدبارداری و چه آمپول‌ها عوارض جانبی خود را دارند. با این حال اگر بيماري چند بار عمل شده باشد و سنش هنوز کم باشد و ازدواج نکرده باشد می‌تواند به صورت نوبتی از این داروها استفاده کند. یعنی 6 ماه قرص بخورد و 3 ماه آمپول بزند و بعد دوباره 6 ماه قرص بخورد و… تا روزی که بخواهد بچه‌دار شود.

متاهل‌ها هرچه زودتر بچه‌دار شوند!

اگر بيمار در مرحله‌ای باشد که می‌خواهد اقدام به بارداری کند و در عین حال کیست بزرگی نداشته باشد بهتر است سریع تر از داروهای کمک باروری استفاده كند تا هرچه زودتر باردار شود. به یاد داشته باشید این افراد گاهی اوقات گرفتگی لوله‌های رحمی پیدا می‌کنند که با گرفتن عکس رحمی می‌توان متوجه شد آیا می‌توانند با این شرایط باردار شوند یا خیر.

تعجیل در بارداری این افراد ضروری است زیرا هرقدر که می‌گذرد قدرت باروری‌شان کاهش پیدا می‌کند. یکی از دلایلش این است که این افراد معمولا یکی، دوبار عمل می‌شوند و کیست‌های تخمدانی دارند که برداشته می‌شوند و یک مقدار از نسج تخمدان‌شان را از دست می‌دهند. علاوه براین، چندین نوع ماده التهابی از نقاط اندومتریوز آزاد می‌شود که هر کدام برای اسپرم و جنین سمی هستند و می‌توانند مانع باروری شوند. این بیماری با چند مکانیسم مختلف باعث نازایی می‌شود. متاسفانه حتی بیمارانی که کیست و چسبندگی هم ندارند قدرت باروری‌شان نسبت به افراد عادی کمتر است، بنابراین بهتر است زودتر برای بچه‌دار شدن اقدام کنند.

گاهی اوقات دیگر راهی برای برگشت به عقب باقی نمی‌ماند. متاسفانه بیماری اندومتریوز تا زمان یائسگی با بیمار است و درمان قطعی‌اش خارج کردن کامل رحم و تخمدان‌هاست که البته این کار برای خانم‌های بالای 45 سال توصیه می‌شود.

در این صورت بهبود خیلی زیادی در علائم بیمار پیدا خواهد شد. لازم به ذکر است که ایجاد سرطان به دنبال این بیماری در موارد خیلی نادر اتفاق می‌افتد اما احتمال آن بسیار کم است و بیشتر عوارض جانبی‌اش بيمار را اذیت می‌کند.